De markt verandert, de bedrijfsvoering verandert. Wat doe je als je merkt dat ondernemers een moeilijke tijd doormaken? Wat is er dan aan de hand? Hoe zie je dit? Welke lastige keuzes moeten er worden gemaakt? En als de ondernemer er niet uitkomt, hoe maak jij als adviseur of buitenstaander de problemen dan bespreekbaar?
Ondernemers in de omkering
Veel ondernemers zitten in een omkering waarin alles onder druk lijkt te staan en problemen zich opstapelen: lagere prijzen, geen financiële ruimte voor onderhoud, vee- of plantenziekten, een financiële tegenslag, een persoonlijke crisis, ziekte of verlies van familielid, tegen hun zin in boer geworden, etc. De motivatie om door te gaan zwakt steeds verder af.
‘Mijn bedrijf ging langzaam bergafwaarts. Eigenlijk was het al jaren niet goed. Mijn gezondheid ging ook hard achteruit. Ik kreeg een spiegel voorgehouden door mijn adviseur. Ik was zo boos, toen hij zijn zorgen uitsprak, maar achteraf was dat het beste wat hij heeft kunnen doen.’
Hoe maak je de ondernemer wakker? Hoe komt hij hier weer uit? Mag je dat met hem bespreken? Durft hij daarbij de adviezen en hulp van anderen aan te nemen of blijft hij liever doorgaan in het oude spoor?
Lastig bespreekbaar
Met een ondernemer praat je vaak makkelijker over vaktechnische en financiële aspecten van het bedrijf dan de strategische of persoonlijke problemen. De mentaliteit is: ‘doorwerken, doorzetten, mij krijg je er niet onder’. Kwaliteiten die valkuilen worden als het eigenlijk onmogelijk is om nog op de oude voet door te gaan. Er rust een taboe op emoties en harde confrontaties. Vaak schamen ondernemers zich of sluiten zich af in plaats van te praten over hun problemen.
Zorg voor bedrijf en gezin
Ondernemers hebben vaak een familiebedrijf. Er rust een zware verantwoordelijkheid op hun schouders; de zorg voor zowel voor het bedrijf als voor het gezin. Ze staan er vaak alleen voor en durven met hun partner de echte problemen niet te bespreken. Dan gaat zij zich ook nog zorgen maken. Dat maakt de ondernemer nog eenzamer en nog geslotener .
‘Vroeger konden we nog wel eens samen lachen, maar dat is er niet meer bij. Ik merk ook dat de relatie met zijn vrouw flink onder spanning staat.’
TIPS: Waar kun je als adviseur of als buitenstaander op letten?
Is er een verandering op persoonlijk vlak bij de ondernemer?
Een ondernemer kan zich terugtrekken uit sociale contacten of hij komt niet meer naar bijeenkomsten, reageert opvliegend of agressief, een kort lontje, hij maakt brokken of heeft conflicten met anderen, slaapt slecht of komt zorgelijk op je over.Lichamelijke factoren zoals hartkloppingen, kortademigheid, hoofdpijn, maagklachten, oververmoeidheid, duizeligheid, afname van eetlust.
Psychische factoren zoals angstig zijn, gespannenheid, ontevredenheid, irritatie, boosheid, depressiviteit, lusteloosheid, vergeetachtigheid.Zijn er veranderingen in het bedrijf, op het erf of in huis?
Wanneer er een verandering optreedt in hoe mensen gewoonlijk hun huis, hun erf en zichzelf verzorgen, zegt dat vaak iets over hoe het met hen gesteld is. Als het een rommeltje is op het erf terwijl het eerder altijd tot in de puntjes werd verzorgd. Er wordt geen onderhoud gepleegd, loshangende dakgoten/kozijnen, post die niet geopend wordt.
Is er sprake van teruglopend dierenwelzijn?
Er kunnen ook situaties zijn waaruit blijkt dat een veehouder wat betreft dierenwelzijn achter de feiten aan loopt. Teveel koeien die dood het bedrijf verlaten, te weinig veevoerraad, ongedierte in de stal, dieren die er verwaarloosd uitzien.
Hoe staat de ondernemer er financieel voor?
Rekeningen die niet betaald worden zijn vaak ook een signaal dat er iets mis is met een bedrijf. Bijvoorbeeld onbetaalde rekeningen van een mengvoerfabrikant en dierenarts of achterstallige rentebetalingen.
De schaamte voorbij
Vaak zijn er voldoende signalen, maar is lastig om te achterhalen wat er echt speelt. Je ziet het aan signalen van de ondernemer, aan hoe het bedrijf erbij ligt. Je merkt het in het contact met de ondernemer, dat hij minder open is en kortaf. Je ziet verwaarlozing en desinteresse. Wat kun je als buitenstaander dan doen om het bespreekbaar te maken? En wat kun je als ondernemer zelf doen om voorbij je eigen schaamte te gaan?
Wat kun je als ondernemer zelf doen?
- Realiseer je dat iedere ondernemer getroffen kan worden door tegenslag. Dat hoeft niets te zeggen over jouw kwaliteiten als ondernemer
- Praat over je zorgen. Waar lig je wakker van? Deel dit met je vrouw, je adviseur of een collega-ondernemer. Erover praten lucht op en soms komen anderen met goede ideeën.
- Bedenk dat er veel andere ondernemers zijn die met dezelfde last zitten. Als niemand erover praat, lost het zich niet op.
- Maak gebruik van je netwerk. Schakel mensen in die je vertrouwt en waar je mee kunt sparren.
- Blijf leuke dingen doen met je gezin. Waar word je blij van? Blijf dit doen.
- Realiseer je dat je gezin aan je merkt dat je je zorgen maakt. Wat wil je hierover kwijt aan je kinderen, zonder dat je hen belast met problemen die te groot voor hen zijn?
Ga voorbij de schaamte….praat erover…..trek aan de bel!
Wat kun je als familielid, adviseur of collega-ondernemer doen?
Vaak zien buitenstaanders eerder dat het slecht gaat dan de betreffende ondernemer zelf. Zij kampen met het dilemma of ze dat wel of niet kunnen en mogen benoemen. Waar bemoei je je mee? Ben ik wel de persoon om hem te confronteren? Wil hij wel geholpen worden?
Wie oprecht zijn zorg uitspreekt, wie voorbij de eerste weerstand weet te gaan, wordt vaak zeer gewaardeerd dat hij de ondernemer de spiegel voorhoudt. En ja, die waardering komt soms pas maanden of jaren later.
Hoe ga je de schaamte voorbij?
- Durf te luisteren, maak duidelijk dat je geen oordeel hebt.
- Durf open vragen te stellen en wees oprecht geïnteresseerd in de ander.
- Spreek je zorg uit naar de man en vrouw. Bespreek wat je waarneemt, zonder oordeel.
- Schrik niet van emoties. Als een ondernemer boos wordt of gaat huilen, blijf dan rustig.
- Schotel de ondernemer geen onhaalbare financiële reddingsplannen voor.
- Wees reëel naar de boer. Zeg waar het op staat vanuit je hart, zonder hierin hard te worden.
- Bespreek wat je waarneemt met andere adviseurs of collega’s. Wat ziet of hoort hij bij het bedrijf? Wat kun je daar samen in doen?
- Mocht dit nodig zijn, leg zelf het contact met een maatschappelijk werker of coach en vraag aan de boer of de coach of maatschappelijk werker contact op mag nemen.
- Word lid van een netwerk van adviseurs. Een netwerk van professionals heeft een belangrijke meerwaarde in het signaleren van problemen. Een netwerk is een laagdrempelige manier om contact te hebben met andere adviseurs over hetzelfde bedrijf.