Lizanne Roeleven van agrarischecoaches.nl coacht boeren in Overbetuwe
De vraag achter de vraag
Trainer en coach Lizanne Roeleven uit Nijmegen leerde de agrarische wereld indringend kennen op een moment dat het water de boeren aan de lippen stond, tijdens de varkenspest in 1997 en de MKZ in 2001. Nog steeds coacht Lizanne graag boeren en boerinnen, in hun route naar perspectief, voor henzelf en voor hun bedrijf. ‘Ik probeer de juiste vragen te stellen en te luisteren, want eigenlijk draait het om de vraag achter de vraag’, aldus Roeleven. Samen met collega’s werkt ze ook vanuit het samenwerkingsverband www.agrarischecoaches.nl
Boeren en tuinders aan het woord
Door de wol geverfd en vele gesprekken met boeren verder, is Lizanne Roeleven inmiddels als coach actief in een project voor de gemeente Overbetuwe. Samen met collega’s Rob Huinink, Wim Korsten en Monique te Kiefte heeft Roeleven gesprekken met boeren en tuinders aan de keukentafel. Het onderzoek, zoals de gemeente Overbetuwe het traject liever noemt, kwam tot stand nadat boeren letterlijk op de stoep van het gemeentehuis stonden. Onzekerheid over het beleid van de overheid en toekomst van agrarische bedrijven was de aanleiding. Symbolisch overhandigden de boeren een grote sleutel aan het gemeentebestuur met daarbij het verzoek: ‘Luister naar ons, heb begrip voor onze situatie en kom kijken op onze bedrijven.’ Het was een signaal dat de gemeente niet kon en niet wilde negeren.
Fruit en bomen
Van oudsher bepalen fruittelers, glastuinders, bomentelers en melkveehouders de kleur van het landschap. De Elstar-appel komt bijvoorbeeld uit deze streek. Ook in het rivierenland van Overbetuwe is het gevecht om ruimte in volle gang. Het gebied verstedelijkt in rap tempo. Boeren willen extensiveren en hebben meer grond nodig. De vraag naar bomen is sterk gegroeid dus bomentelers pakken hun deel terwijl de fruittelers juist inleveren, ook vanwege de enorm hoge energie- en productiekosten. De onzekerheid over de toekomst van de land- en tuinbouw is ook in deze regio groot.
Zicht op de toekomst
De vier agrarisch coaches kregen de opdracht in gesprek te gaan met zoveel mogelijk van de 240 boeren in de gemeente Overbetuwe. ‘Om te horen hoe het met boeren en tuinders gaat, over de toekomstplannen voor hun bedrijven en wat de gemeente voor hen zou kunnen betekenen. De avond van de startbijeenkomst was met alle stakeholders goed voorbereid en er kwamen zo’n 90 boeren op af. Op een nog te organiseren evaluatiebijeenkomst zal de oogst van alle gesprekken met boeren en tuinders plus aanbevelingen teruggeven worden aan boeren en gemeentebestuur. Zodat partijen samen verder kunnen bouwen’, zo legt Roeleven uit. ‘Ik noem het gesprek met boeren in dit project een keukentafelgesprek. Wij nodigen boeren actief uit voor een gesprek. In een coachingsgesprek is het juist andersom, dan is het de vrager die mij benadert. Het gesprek met boeren kan overigens wel leiden tot een coachingsgesprek. Als er vraagstukken liggen waar we verder mee aan het werk willen kunnen we dat oppakken. In een tweede gesprek praten we bijvoorbeeld over stoppen en de problematiek die daarbij hoort. Handvatten bieden, dat is wat ik dan doe. Het gesprek gaat over de echte vragen die boeren hebben. Het is voor ons als coaches een kwestie van naast boeren gaan staan, en zonder oordeel te luisteren en mee te denken met zijn of haar plannen voor de toekomst. Een boer of boerin wil zicht krijgen op de eigen toekomst. Samen kijken we naar nieuwe kansen en mogelijkheden.’
Perspectief
‘In het gesprek met een boer of tuinder moet je denken aan onderwerpen als toekomstperspectief, de communicatie in een maatschap, stoppen met je bedrijf of iets anders gaan doen en wat? Maar het gaat ook over onzekerheden, de sociaaleconomische problematiek en soms komt rouw of verlies ter sprake. Ik sprak kortgeleden met een melkveehouder en zijn gezin waaronder de dochter die het bedrijf wil overnemen. Eerst hoor je dat het goed gaat, even later blijkt dat het proces van bedrijfsoverdracht toch best ingewikkeld verloopt. Dat zit ‘m vooral in het communicatieproces, en het elkaar de ruimte kunnen geven. Vaak is er meer dan een gesprek nodig. Ik sprak een glastuinder van zestig jaar die helemaal vastgelopen was door de stijgende gasprijzen. Als je kosten opeens vijf keer zo hoog zijn als normaal geeft dat enorme zorgen. Dat heeft ook z’n weerslag op de privésituatie.’
Familiebedrijf
‘Boeren en boerinnen heb ik beter leren kennen toen ik in 2000 trainer was bij ‘Ons Erf’ in Berg en Dal, een Volkshogeschool. Ik begeleidde vooral boerinnen op weg naar de arbeidsmarkt. Toen de MKZ uitbrak was er behoefte aan trainers die boeren konden begeleiden naar een nieuwe functie. Vanuit een sociaaleconomisch plan voor de veehouderij was er ruimte om boeren te helpen een route te ontwikkelen naar een goede toekomst. Ook in andere projecten, zoals voor LTO en ZOB, werk ik graag met boeren. Het zijn nuchtere mensen, emotioneel en tegelijkertijd met een sterke ‘hands on’ mentaliteit. Gewoon aan de slag en hard werken, en zichzelf weinig ruimte bieden voor reflectie. Ook het feit dat het vaak familiebedrijven zijn spreekt me aan. Daar waar werk en privé in elkaar overlopen en zo met elkaar vervlochten zijn, ontstaat een bijzondere dynamiek. Best lastig soms, op daar goed grip op te krijgen. Als coach kun je in dit proces echt wat betekenen.’
Oktober 2023
Door Hanneke Stegeman